On Fields of Bones, Headsmen and Madonnas: The Symbols and Figures of Central Europe in the Past 25 Years of Jáchym Topol’s Writing

Klará Kudlová

Na czeskiej scenie literackiej Jáchym Topol uchodzi za autora najbardziej zainteresowanego Europą Środkową, nieustannie rozszyfrowującego przekaz zapisany w jej bliznach i zmarszczkach. Jego stosunek do tematów środkowoeuropejskich w tekstach fikcyjnych jest zawsze oparty na pogłębionym zapoznaniu się z historią i współczesnością tego obszaru. Topol nie jest jednak historykiem: tworząc fikcję, wykorzystuje złożoną, poetycką perspektywę i osiąga autorski typ ekspresji artystycznej. Określone, powracające symbole i figury zdają się w zagadkowy sposób odpowiadać na współczesne pytania Europy Środkowej. Pierwszy z tych symboli to biblijny obraz doliny suchych kości. Reprezentuje on zarówno metodyczną przemoc w historii środkowoeuropejskiej, jak i uniwersalną odpowiedzialność. Drugi to typ postaci występującej w wielu utworach Topola: dobry kat. Uosabia on ambiwalencję czeskiego charakteru narodowego, ale również jego strategię przetrwania. Postać dobrego kata intertekstualnie łączy się z twórczością Jaroslava Haška – przyjęte powszechnie przekonanie, że „Czesi są narodem Szwejków”, zostaje doprowadzone do absurdu. Trzecim symbolem pojawiającym się w twórczości Topola jest postać Madonny, reprezentującej duchowy wymiar środkowoeuropejskiej tradycji związanej z chrześcijaństwem. Madonny – polska Matka Boska Częstochowska, wojenna Madonna w fikcyjnej współczesnej Rosji, czeska Madonna z Poříčí – tworzą chrześcijańskie „przeciw-światy”. Madonny sygnalizują niezastąpioną rolę duchowości w Europie Środkowej, jej rozwój i stałą obecność. W ostatniej powieści Topola, Citlivý člověk (wyd. polskie Wrażliwy człowiek, 2019), dzięki postaci Madonny dyskurs uzyskuje nową perspektywę.

Tytuł dokumentu Typ Rozmiar
13 Kudlova [pdf] [173 KB]