Call for papers

Redakcja półrocznika „Porównania” zaprasza do zgłaszania udziału w tomie 2(36)/2024 pt.:

 

Miejska dżungla – miejska pustynia – miejska łąka

 

Miasta powstają w wyniku różnorodnych procesów społecznych, gospodarczych, politycznych i ideowych, tworząc w efekcie zróżnicowaną sieć powiązań, które ujawniają się w ich przestrzeni, architekturze, społecznych interakcjach i wreszcie w tworzonym przez nie imaginarium. Miasto lub konkretne miasta pojawiają się w literaturze – wspomnijmy tylko Moskwę Bułhakowa, „ziemię obiecaną” Reymonta czy Paryż Balzaka. Miasto jest także stałym tematem malarskim – jako całościowa weduta lub impresjonistyczne migawki Pissarra. Obraz miasta był też wielokrotnie interpretowany przez najwybitniejszych naukowców, jak choćby Jurij Łotman, a z badań kulturoznawczych zdążyły się już wyłonić studia nad miastem (Ewa Rewers). Współcześnie następuje zaś dewaluacja obrazów miasta w wyniku ogólnej nadmiarowości przekazów ikonograficznych: fotografii z podróży, blogów i przewodników turystycznych. Co więc można jeszcze z owych obrazów miasta odczytać?

 

Przywołane określenia sytuują się na różnych poziomach: „miejska dżungla” jest jedną z metafor opisujących życie w mieście, wyraża demoniczną wręcz siłę życia obecną w naturze i miejskiej zmysłowości. Zasadniczo odnosi się do jego ciemnych, niebezpiecznych zaułków, gdzie znikają kulturowo-obyczajowe hamulce, a człowiek ujawnia swoje pierwotne instynkty. Miasto byłoby więc scenerią, która pozwala na takie reakcje albo wręcz je wyzwala. Takie konotacje pojawiają się w literaturze (w Polsce choćby w Próchnie Berenta, ale też w popularnych dzisiaj kryminałach Marka Krajewskiego) i malarstwie (np. w sztuce Kirchnera). Betonowa pustynia to obraz nieprzyjaznych miejskich przestrzeni, które są efektem modernistycznych decyzji planistycznych: blokowych osiedli z wielkiej płyty czy położonych w centrum placów i ulic, pozbawionych zieleni i nieprzyjaznych dla mieszkańców. Tu można przywołać betonową dystopię Nicolasa Grospierre’a i Kobasa Laksy w Pawilonie Polskim w Wenecji w 2008 roku.

 

Ich przeciwieństwem wydaje się miejska łąka związana z inicjatywami mieszkańców; jest to więc poziom działań, nie metafory. Miejska łąka stanowi emblematyczny przykład praktyk proekologicznych w urbanistycznych przestrzeniach, zarówno projektowych, jak i społecznych oraz indywidualnych, wdrażających ekologiczny światopogląd epoki.

Natura staje się zwierciadłem, w którym przegląda się kultura antropocenu, by wspomnieć palmę Joanny Rajkowskiej (Pozdrowienia z Alej Jerozolimskich) czy jej niezrealizowany projekt Miastobagno. Jest to widoczne w projektach urbanistycznych i działaniach alternatywnych, jak „zielona partyzantka”, a także – dla przykładu – zielonych ścianach CaixaForum w Madrycie lub projektach ekologicznych domów i miast przyszłości, w których ujawnia się zmiana paradygmatu miejskiej przestrzeni.

 

Przywołane skojarzenia wskazują na rozległość zagadnień związanych z miastem/naturą: planowania, kształtowania, odczuwania, opisywania. Niebezpieczeństwa miejskiej dżungli stanowiły źródło urbanistycznych koncepcji uzdrawiania miasta, zamiany dżungli w sterylną betonową przestrzeń, ale też w park, w uporządkowany krajobraz miejski. Towarzyszą temu zmiany w społecznym i obyczajowym funkcjonowania miasta i jego mieszkańców, ale też filozoficzne pytania o relacje między człowiekiem a naturą, człowiekiem a miastem, miastem a naturą. Można się zastanawiać, czy wyobrażenia miejskiej natury nabrały współcześnie innych, dodatkowych znaczeń.

 

Jak się wydaje, miejskie metafory odwołujące się do natury często niosą ze sobą negatywne konotacje, natomiast działania związane z naturą podejmowane w mieście są postrzegane zdecydowanie pozytywnie. Powstają więc pytania: jaką dżunglę, jaką pustynię i łąkę przywołujemy aktualnie – zarówno w obrazach dżungli naturalnej, jak i w miejskiej dżungli czy pustyni? Do czego służą te obrazy, czy pozostają w opozycji do technologicznych wizji miejskich, czy stanowią ich uzupełnienie? Czy wreszcie metafory te nadal są aktualne, czy pozwalają zrozumieć specyfikę miasta i/lub natury?

 

Do nadsyłania publikacji odnoszących się do miasta jako fenomenu urbanistyczno-społeczno-filozoficznego zapraszamy więc literaturo-, filmo- i kulturoznawców, socjologów oraz historyków, krytyków i historyków sztuki, badaczy architektury i krajobrazu.

 

Propozycje artykułów (streszczenia do 10 zdań) prosimy przesyłać do 30 listopada 2023 roku na adresy redaktorów numeru. Ostateczny termin nadsyłania manuskryptów za pośrednictwem platformy PRESSto. mija 15 marca 2024 roku. Przewidujemy możliwość składania tekstów w języku polskim, angielskim i niemieckim. Uprzejmie prosimy o zapoznanie się z wytycznymi dotyczącymi przygotowania tekstów do druku dostępnymi na stronie „Porównań”: www.porownania.amu.edu.pl.

prof. dr hab. inż. arch. Piotr Marciniak

piotr.marciniak@put.poznan.pl

 

prof. PP dr hab. Hanna Grzeszczuk-Brendel

hanna.grzeszczuk-brendel@put.poznan.pl